Prof. dr hab. n. med. Piotr Trzonkowski z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego otrzymał Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej 2017 w obszarze nauk o życiu i o Ziemi za badania nad limfocytami T regulatorowymi i ich pionierskie zastosowanie w terapii komórkowej chorób człowieka.
Piotr Trzonkowski (ur. 1974 r.), lekarz, immunolog. Obronił doktorat w 2003 r. na Gdańskim Uniwersytecie Medycznym. Odbył staż podoktorski na Uniwersytecie w Oksfordzie. Habilitował się w Polsce w 2007 r.
Od 2009 r. kieruje Zakładem Immunologii Klinicznej i Transplantologii GUMed. Był profesorem wizytującym na Uniwersytecie Chicagowskim, utrzymuje międzynarodową współpracę z ośrodkami w Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Holandii, Niemiec i Stanów Zjednoczonych.
Ma na swoim koncie liczne krajowe i międzynarodowe nagrody: Nagrodę Prezesa Rady Ministrów, Nagrody Ministra Zdrowia, Nagrodę Wydziału V Polskiej Akademii Nauk, nagrody Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego, Polskiego Towarzystwa Immunologii Doświadczalnej i Klinicznej, Transplantation Society, Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Polskiego Towarzystwa Transplantacyjnego „Pro Transplantationibus Fovendis”, a także Srebrny Krzyż Zasługi. Jest laureatem programów Fundacji na rzecz Nauki Polskiej: START oraz HOMING/POWROTY.
Prof. Trzonkowski jest autorem 114 prac, które cytowano ponad 2 tys. razy. Artykuł na temat klinicznego zastosowania komórek TREG został opublikowany w prestiżowym „Science Translational Medicine”. Uczony zasiada w kolegiach redakcyjnych czasopism: „Transplantation”, „Frontiers in Immunology”, „Paediatric Reviews”, „Immunotherapy”, „Biodrugs”.
Nagrodą Fundacji na rzecz Nauki Polskiej 2017 zostały wyróżnione dokonania prof. Piotra Trzonkowskiego w zakresie opracowania, rozwinięcia i zastosowania u pacjentów – ze spektakularnym sukcesem – terapii komórkowej osłabiającej działanie układu odpornościowego. Wykorzystał limfocyty T regulatorowe (limfocyty TREG) do walki z nieuleczalnymi chorobami autoimmunologicznymi.
Limfocyty TREG występują naturalnie w organizmie człowieka i odpowiadają za tzw. tolerancję immunologiczną. Jak żandarmi pilnują, aby białe krwinki układu odpornościowego skutecznie walczyły z drobnoustrojami, a jednocześnie nie atakowały własnych komórek i narządów. Jeśli limfocytów TREG jest za mało, białe krwinki zaczynają „strzelać” do naszej tarczycy, trzustki czy mózgu. Tak powstaje m.in. cukrzyca typu 1, choroba Hashimoto czy stwardnienie rozsiane.
To zjawisko immunologiczne ma także kluczowe znaczenie z punktu widzenia alergii czy też przeżycia przeszczepionych narządów.
U osób, których układ immunologiczny atakuje własne tkanki i narządy, potrzeba całej „armii żandarmów”, aby zahamować ten proces. Prof. Trzonkowski postanowił więc pobrać krew chorego, namnożyć limfocyty TREG, a potem przeszczepić je z powrotem do organizmu pacjenta. Jako pierwszy na świecie zastosował sztucznie namnożone komórki regulatorowe w terapii człowieka. W 2007 r. prof. Trzonkowski, pełen wiary w swoją metodę, wykonał na samym sobie pierwsze iniekcje, aby przekonać się czy metoda jest bezpieczna. Jak wspomina “Przeżył
w dobrym zdrowiu”, więc mógł zacząć podawać komórki pacjentom.
Obecnie grupie prof. Trzonkowskiego udaje się wytworzyć w laboratorium miliardy nowych limfocytów TREG z bardzo małej ilości tych komórek pobranych od pacjenta. W procesie namnażania limfocyty nie ulegają żadnym modyfikacjom, a preparat komórkowy charakteryzuje bardzo wysoka czystość, sięgająca niemal 100 proc. zawartych w nim komórek TREG. Podanie preparatu po przeszczepie szpiku zapobiega groźnej dla życia biorcy chorobie przeszczep przeciw gospodarzowi. W przypadku cukrzycy, dzieci poddane terapii potrzebują niższych dawek insuliny, a niektóre w ogóle nie muszą jej przyjmować długo po rozpoznaniu choroby. Pozwala to m.in. na opóźnienie rozwoju powikłań cukrzycy ze strony nerek czy wzroku.
Badania wykazały również, że komórki TREG mogą być realną możliwością leczenia innych chorób autoimmunologicznych i zapobiegania ich rozwojowi. Obecnie limfocyty TREG są testowane przez zespół prof. Trzonkowskiego w stwardnieniu rozsianym.
Badania, które rozpoczęły się w różnych ośrodkach na świecie po ukazaniu się pierwszych prac prof. Trzonkowskiego, obejmują też między innymi leczenie nieswoistych zapaleń jelit, autoimmunologicznych zapaleń oka, reumatoidalnego zapalenia stawów, tocznia rumieniowatego i innych chorób tkanki łącznej (kolagenoz), astmy oskrzelowej, odrzucania przeszczepionych narządów, a nawet rzadkich chorób, takich jak dystrofie mięśniowe.
Badacz dowiódł jednocześnie, że osoby w podeszłym wieku słabo odpowiadają na szczepienia ze względu na akumulację limfocytów TREG.
Odkrył też, iż w pewnych warunkach limfocyty TREG hamują zasadnicze elementy odporności przeciwnowotworowej. Badania innych zespołów stanowiące rozwinięcie tego wątku udowodniły, iż ma to ogromne znaczenie w rozsiewie choroby nowotworowej. Wprowadzony niedawno w onkologii nowy rodzaj immunoterapii „wyłączającej” limfocyty TREG w mechanizmie opisanym przez prof. Trzonkowskiego znakomicie podnosi wyleczalność wielu nowotworów.
Prof. Piotr Trzonkowski wszystkie badania stanowiące podstawę do przyznania Nagrody FNP przeprowadził w Polsce. Ich przełomowy charakter wynika z faktu, że przeszły one całą drogę od eksperymentu do zastosowania w leczeniu. Metoda została opatentowana, a badania Polaków nad naturalną immunosupresją otworzyły drzwi naukowcom ze świata do prac zarówno akademickich, jak i komercyjnych.
Źródło: Fundacja na rzecz Nauki Polskiej.
Piotr Trzonkowski urodził się w 1974 r.), doktoryzował się w 2003 r. na Gdańskim Uniwersytecie Medycznym. Od 2009 r. kieruje Zakładem Immunologii Klinicznej i Transplantologii GUMed. Współpracuje z ośrodkami w Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Holandii, Niemiec i Stanów Zjednoczonych. Ma na swoim koncie liczne krajowe i międzynarodowe nagrody: Nagrodę Prezesa Rady Ministrów, Nagrody Ministra Zdrowia, Nagrodę Wydziału V Polskiej Akademii Nauk, nagrody Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego, Polskiego Towarzystwa Immunologii Doświadczalnej i Klinicznej, Transplantation Society, Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Polskiego Towarzystwa Transplantacyjnego „Pro Transplantationibus Fovendis”, a także Srebrny Krzyż Zasługi. Jest autorem 114 prac, które cytowano ponad 2 tys. razy.
Prof. Piotr Trzonkowski jest absolwentem I LO w Kolnie. W naszym mieście mieszka jego najbliższa rodzina - matka (emerytowana nauczycielka) i brat. Panu Profesorowi gratulujemy tej prestiżowej nagrody i życzymy kolejnych sukcesów w tak pięknie rozwijającej się karierze naukowej.
